Dziecko żyjące w rodzinie z problemem alkoholowym przeżywa wiele trudności. Codziennie doświadcza ogromnego stresu, niepokoju a czasem i agresji ze strony pijącego rodzica. Zaburzone zostają role w rodzinie. Jedno z rodziców pije alkohol problemowo, przez co zaniedbuje swoje obowiązki i role rodzicielskie. Drugie z rodziców stara się ukrywać skutki picia współmałżonka lub skupia się na finansowym utrzymaniu rodziny zapominając o podstawowych potrzebach dzieci. Dzieci w takich rodzinach pozbawione są poczucia bezpieczeństwa, miłości, możliwości wzrostu w prawidłowych warunkach. Bardzo często obarczane są obowiązkami dorosłych i pomimo młodego wieku sami muszą dbać o żywienie, utrzymanie czy własny rozwój.
Dziecko, które wychowuje się w rodzinie z problemem alkoholowym próbuje się przystosować do sytuacji. Przybiera różne role i zachowania. Jeżeli postawy te się utrwalają, w przyszłości może to negatywnie skutkować na rozwój społeczny i emocjonalny tej osoby. Oznacza to, że w przyszłości bardzo trudno będzie takiemu dziecku funkcjonować w inny sposób niż ten, który przyjęło jako dziecko i który przez lata był notorycznie powtarzany.
Role dzieci w rodzinie alkoholowej
- Bohater rodziny
Rola ta najczęściej spada na najstarsze dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym. Bardzo często dziecko to czuję się odpowiedzialne za rodzinę, jej problemy oraz wierzy w to, że tylko on może uratować rodzinę przed zagładą. Dlatego poświęca się, rezygnuje z własnych potrzeb w celu ratowania członków rodziny. Dziecko to jest spokojne, grzeczne i poukładane. Dobrze się uczy, ma dobre oceny, nie sprawia kłopotów. Jest zadane i samodzielne. Jest swoistą wizytówka rodziny, zapewnia wszystkich, że w domu wszystko jest dobrze i poprawnie. Bohater rodziny jest bardzo dobrym uczniem. Bardzo dobrze się uczy, zbiera same pozytywne oceny. Zależy mu na rozwoju i osiągnięciach. Bardzo często dziecko to chce być najlepsze we wszystkim co założyło, dlatego stawia sobie bardzo wysokie cele i wymagania. Pracowicie dąży do określonego celu. Jest typem perfekcjonisty, który twierdzi, że zawsze wszystko można zrobić jeszcze lepiej. Nie rozwija zainteresowań oraz relacji rówieśniczych z powodu licznych obowiązków domowych. W pracach grupowych zostaje liderem i bierze odpowiedzialność za innych. Bohater rodziny często jest osobą lubianą i obdarzoną sympatią. Nie sprawia kłopotów, stara się pomagać innym. Jest niezwykle sumienny i odpowiedzialny. Bardzo często przejmuje odpowiedzialność za innych, opiekuje się innymi. Czuję się komfortowo w chwili, gdy ma kontrolę nad daną sytuacją. Dużo lepiej czuje się wśród osób starszych. Jest to dziecko, które jawnie nie okazuje własnych uczuć. Nie chce odczuwać złości w stosunku do rodziców, dlatego tłumi narastające w sobie uczucie. Jest obarczone poczuciem winy za sytuację rodzinną. Odczuwa również wstyd. Ma bardzo niskie poczucie własnej wartości, potrzebuje aprobaty innych. Boi się o utratę sympatii innych. Stałe żyje w napięciu.
- Maskotka
Maskotką rodziny mającej problem alkoholowy najczęściej zostaje najmłodsze z dzieci. Ich zadaniem jest rozluźnianie sytuacji w domu, rozweselanie członków rodziny oraz utrzymanie optymistycznego nastroju mimo wielu trudności. W szkole najczęściej jest to tak zwany klasowy błazen, który próbuje wszystkich rozśmieszyć. Bardzo często przeszkadza w prowadzeniu lekcji przez co nazywany jest niegrzecznym. Dziecko to nie potrafi się skoncentrować, usiedzieć dłużej w jednym miejscu czy zachować spokój i ciszę. Rozmawia i przeszkadza kolegom. Wykazuje się nieodpowiedzialnością, nikt nie traktuje go poważnie. Z reguły jest lubiany. Zabiega o uwagę innych, przeszkadza w rozmowach, zabawie, przerywa… bardzo często, gdy tylko napotyka jakiś problem lub przykrość czuję się zraniony i odrzucony. Na pierwszy rzut oka to dziecko bardzo pogodne, roześmiane i pełne energii jednak swoim optymizmem przykrywa to co głęboko w środku - strach, złość, samotność i smutek. Mimo ciągłego zainteresowania innymi tak naprawdę unika bliskich relacji, ma bardzo niskie poczucie własnej wartości. Okazywaną radość i poczucie beztroski są tylko maska, która pod spodem kryje lęk, strach i niepewność.
- Kozioł ofiarny lub czarna owca
Rolę tę przypisuje się najczęściej dziecku, które sprawia problemy wychowawcze. Dziecko to ma problemy w nauce, problemy z zachowaniem - wszczyna bójki, jest agresywne, nerwowe, z czasem sięga po różnego rodzaju używki. Bardzo często skupia się na nim całą agresją (zarówno psychiczna jak i fizyczna) rodzica pijącego alkohol problemowo. Przez swoje zachowanie odwraca uwagę od problemu choroby alkoholowej w rodzinie. Skutkuje to tym, że cała uwaga, złość i frustracja za problemy spadają na czarną owcę. Dziecko to nie potrafi utrzymywać relacji ani żyć w zgodzie z przyjętymi normami społecznymi. W szkole radzi sobie bardzo miernie, posiada źle oceny oraz problemy z zachowaniem. Nie uczy się, wagaruje, przeszkadza w lekcjach. Dziecko to nie liczy się z uczuciami innych, manipuluje i wykorzystuje innych oraz nie potrafi wchodzić w głębokie relacje. Odczuwa złość w kierunku rodzica pijącego alkohol problemowo. Przejawia zachowania autodestrukcyjne, agresywne w stosunku do innych ludziach czy przedmiotach. Na innych patrzy z wrogością.
- Dziecko we mgle
Jest to rola, którą najczęściej przybierają młodsze dzieci w rodzinie z problemem alkoholowym. Bardzo często dziecko to ucieka w izolację i samotność. Jego schronieniem może być również świat fantazji, choroby czy telewizji. Jest pozbawiony wiary we własne możliwości, ma niską samoocenę, nie wykazuje i inicjatywny i chęci działania. Sprawia wrażenie zamyślonego, oderwanego od rzeczywistości, nieśmiałego. Cechuje się rozwinięta wyobraźnią. Dziecko to jest nieufne, stroni od relacji i utrzymywania kontaktów z innymi. Lubi przebywać w samotności przez co może nie umieć zachować się w kontaktach społecznych. Odczuwa smutek, lęk, żal. Czuję się bezradne i wyobcowane. Jest bardzo czujne, nie posiada nadziei na jakąkolwiek zmianę.
Dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym odczuwają permanentny stres i strach. Nie wiedzą co przyniesie jutro, co zastaną w domu po powrocie ze szkoły. Mimo młodego wieku obarczone są wieloma obowiązkami. Są pozbawione poczucia bezpieczeństwa i spokoju, który jest niezbędny do prawidłowego rozwoju dziecka. Rodzic, który podejmuje leczenie choroby alkoholowej powinien mieć świadomość jak wielką krzywdę wyrządził własnym dzieciom. Dzieci oraz współmałżonkowie osób uzależnionych również mogą zgłosić się na terapię. Aby osoba pijąca alkohol problemowo utrzymała stan abstynencji lekarz może zalecić zastosowanie wszywki alkoholowej. Jest to metoda stosowana tylko u osób, które podjęły świadomą decyzję o zaprzestaniu picia alkoholu. Pod skórą lekarz umieszcza od 8 do 10 tabletek, które uwalniają substancję czynną. W połączeniu z alkoholem substancja ta powoduje objawy zatrucia alkholowego takie jak wymioty czy ból głowy. Ma to trwałe zniechęcić jednostkę do sięgania po alkohol.